Ik val in herhaling als ik zeg dat we mensen zijn die van de buitenlucht houden. Onszelf urenlang gaan opsluiten om even te heersen in games zoals Fortnite, het is niet echt ons ding. Kilometers aan een stuk hiken, de wildernis overleven, contact leggen met locals, .. dat is eerder iets uit onze leefwereld. Die locals, die tref je meestal aan in de plaatselijke kroeg (wat natuurlijk altijd handig meegenomen is) en het is net in die kroeg dat je ook kennis maakt met de plaatselijke verhalen. Vandaag was onze lucky day, want het glas was nog niet helemaal gevuld of we maakten kennis met de legende van L’Ermitage des Cascatelles.
Wie denkt aan de Balkanlanden denkt meestal in 1 lijn door aan burgeroorlogen en genocides. We kunnen het de denker natuurlijk niet kwalijk nemen, de streek heeft nu niet bepaald een rooskleurig verleden achter de rug. Een opeenvolging van conflicten heeft ervoor gezorgd dat oorlog en miserie deel zijn gaan uitmaken van het dagelijkse leven. De landen die deel uitmaakten van het voormalige Joegoslavië vormen daar geen uitzondering op, hoewel ze hun uiterste best doen om de sporen van hun bloedig verleden te wissen. Dat het uitwissen van het verleden niet van vandaag op morgen zal gebeuren, dat staat buiten twijfel. Hier en daar, verspreid over de verschillende landen, treft men nog de sporen van het gewapende conflict aan maar nergens is het zo frappant als in Kupari.
Enige tijd terug publiceerden de Franse krant La Voix du Nord, in samenwerking met de lokale afdeling van France3 (de nationale TV zender) een lijst met de meest bespookte plaatsen van Le Nord-Pas-de-Calais. Spookverhalen, zo zijn er wel wat in Frankrijk, een land dat deels gebaseerd is op sterke religieuze fundamenten en een fikse dosis bijgeloof MAAR wanneer dergelijke lijst wordt gelanceerd, dan wordt onze nieuwsgierigheid intensief geprikkeld. In de lijst stond veel wat we nagenoeg meteen konden klasseren als pure fantasie (verhalen van rondvliegende vorken en keukenkasten die een eigen leven leiden, zijn eerder geschikt voor paranormale liefhebbers en hebben niet zozeer een folkloristische waarde) maar eentje stak er met kop en schouders uit. Een verlaten ziekenhuis waarvan de omwonenden de stuipen op het lijf krijgen, verhalen van overspel en moord, dood en verderf en de gemeenten die niet weten wat ze ermee moeten aanvangen. Jawel, meer dan voldoende materiaal om het geheel te gaan uitspitten tot aan de bron.
Het woord bootleggers wordt nagenoeg automatisch gelinkt aan Amerika, de periode van de drooglegging en een bende rednecks met weelderige nektapijten waarbij het voortplanten binnen de eigen familie zowat de norm is. Mensen die genieten van een heerlijke bokaal moonshine, waarvan je OF ladderzat OF blind wordt en drankjes die worden gebrouwen in geheime kamers of diep in de bossen, om zo uit het oog van de belastingen te blijven. Maar in tegenstelling tot wat we veronderstellen zijn bootleggers geen typisch Amerikaans fenomeen. Neen, we konden (ik spreek in de verleden tijd, want met de steeds dalende prijzen van alcohol lijkt het me onwaarschijnlijk dat we de dag van vandaag nog gaan investeren in illegale stokerijen) die ook veel dichter bij huis vinden, aan onze kant van de oceaan. We volgen het spoor van vooroorlogse, Franse bootleggers.
Wereldoorlog 2 is zonder enige twijfel de meest donkere periode uit de geschiedenis van het jonge Europa. Een periode waar veel menselijk (en vermijdbaar) leed het gevolg was van de beslissingen van een maniakale en megalomane gek en een periode waar superlatieven de norm waren .. vooral op gebied van genocide en dood. Over het hoe en waarom van deze periode is de laatste inkt nog niet gevloeid, maar het eerste grootschalige gebruik van propaganda ligt ontegensprekelijk aan de bron van deze jaren van verderf. Propaganda en het verheerlijken van 1 personage staat ook gelijk aan het ontstaan van letterlijk ontelbare legendes, mysteries en mythen. Hitler was voor vele Duitsers een bijna goddelijke verschijning die de vijand enkel en alleen met zijn ogen kon onderdrukken. Vele naslagwerken spreken zelfs over Nazi experimenten met het occulte in een poging supersoldaten te ontwikkelen. Maar 1 verhaal steekt met kop en schouders boven de rest uit : de verdwenen trein met de Nazi-schat !
Een degelijke legende bestaat, voor ons toch, altijd uit 3 delen : de oorsprong, de legende zelf en het gevolg. Of we geloof hechten aan de legende of het verhaal is 1 iets, maar op zoek gaan naar de oorsprong van diezelfde verhalen is vaak avontuurlijker dan de legende en het gevolg zelf. Ongeacht hoe fantastisch en onmogelijk vele van die vertelsels vaak klinken, bevat de oorsprong steeds een vorm van waarheid en het vinden van die waarheid is hetgeen ons drijft. Want wie de oorsprong kent, kan de gevolgen beter gaan plaatsen. De legende van het Beest van Senlis is zo een prachtig voorbeeld. Een voorbeeld van een legende met een macabere oorsprong, een bizarre en onverklaarbare evolutie en een gevolg dat bepaalde gelijkenissen heeft met pure massahysterie …
Wie er vandaag de kranten op nasloeg kon er niet naast kijken. Paul Allen, de medeoprichter van Microsoft, vindt na een zoektocht van maanden en een voorbereiding van een paar jaren, het wrak van de USS Lexington. Het Amerikaanse vliegdekschip werd in 1942, tijdens de oorlog, tot zinken gebracht en overgelaten aan moeder natuur. Jaren later slaagde niemand er echter nog in de exacte locatie van het scheepswrak te lokaliseren en al snel werd het het onderwerp van legendes en toogpraat. Het vinden van het wrak, genesteld en verborgen die op de zeebodem, is niet alleen voor geschiedkundigen een historisch moment. Ook voor amateur schattenjagers en crypto-researchers zijn dergelijke nieuwsberichten feestelijke momenten. Mensen die hun leven besteden aan het zoeken naar het onvindbare worden erg vaak afgestempeld als geschifte marginalen met een teveel aan tijd. Maar zijn schattenjagers per definitie de buitenbeentjes voor dewelke ze worden beschreven ? Of zijn ze echt op zoek naar een tastbaar iets ?
Wie denkt aan Cyprus, denkt in 1 ruk meestal aan goudgele stranden, cocktails in kokosnoten MET parapluutje erin gedropt en hordes ladderzatte toeristen die Ayia Napa verkiezen boven Ibiza vanwege de goedkopere prijzen. Een deel van dit steeds toenemende succes in de toeristische sector is eveneens te wijten aan het bestaan van de euro, Cyprus is immers een euro(pees) - lidstaat en men kan er dus gewoon met onze munt betalen. Euro + goedkope prijzen = bull’s eye en combineer dit met het subtropische weer dat je er aantreft (het eiland ligt in de hoek van Europa, Azie en Afrika en kan dus genieten van het beste van die werelden) en het hoeft dan ook niet te verbazen dat de zomermaanden er gewoon overbevolkt zijn. Alles spijs en vree in dit idyllische oord van rust en kalmte .. of toch niet ?
Dat de Duitse bezetting geen periode was van eindeloos geluk en zorgeloos genieten van het toerisme, is ondertussen al meer dan duidelijk. Maar de harde realiteit van de dood was vooral voor mensen met Joodse origines een realiteit waar haast niet aan te ontsnappen viel. Toen de Nazi’s hadden besloten Frankrijk te bezetten en de regering Vichy had besloten te collaboreren, volgden heuse campagnes om Joden op te sporen en op te sluiten. (de Franse film La Rafle schets een pakkend beeld hiervan, een aanrader met enkele momenten die zelfs de stoerste oerman tot tranen toe zal trekken). Iedereen die werd opgepakt werd geîdentificeerd en naar een transitkamp gebracht. Vanuit die transitkampen kregen Joden, opstandelingen of personen die de Nazi’s niet echt gezind waren een enkeltje richting vernietigingskamp.
Hoewel Bretagne doorspekt is met verhalen en legendes, de één al fantastischer dan de andere, hoeven we niet alles in het verre verleden te gaan zoeken. La Vallée des saints, the valley of saints of in het Nederlands “de vallei van de heiligen” is een mooi voorbeeld van een oud idee, dat een moderne input kreeg. La Vallée des Saints is een kleine maar erg merkwaardige locatie, in het hart van Bretagne, dat de mensen laat stil staan bij tradities die dreigen verloren te gaan.