Je anus, de sleutel tot het leven

Het aantal ziektes en aandoeningen die we de dag van vandaag niet of niet meer kunnen behandelen is, gelukkiglijk, steeds kleiner aan het worden. Voor ieder kwaaltje bestaat wel één of andere pil, zalfje of injectie. Geneesheren zitten jaren op de schoolbanken om de meest complexe materie eigen te maken en velen van hen blijven voor de rest van hun dagen in de schoolbanken. Ooit was het anders, ooit waren geneesheren de gasten die eender wat konden uitproberen in de naam der wetenschap. Ooit probeerde men verdronken mensen terug tot leven te wekken … via de anus.

Misschien is de zin wat kort door de bocht, men probeerde immers totaal niet om de doden tot leven te wekken. Drenkelingen waren er, in de 18de eeuw, dan wel weer in overvloed. De koopvaardij vierde er zijn hoogdagen en vooral de Nederlandse vloot vaart zowat overal ter wereld uit. Onder invloed van pittige brandewijn of ten gevolge van hevige stormen was het niet geheel ongewoon dat mensen overboord sloegen.
In de weinige keren dat men die mensen opnieuw aan boord kon hijsen, was het toen aan de scheepsgeneesheer om mirakels uit te voeren en hierbij ontstonden de meest vreemde theorieën.

Drenkelingen die uit het water werden gehaald, hadden steevast 2 dingen met elkaar gemeen: ze waren koud en ze ademden niet meer.
De techniek van het uitwisselen van lichaamswarmte, om andere personen op te warmen, was toen reeds gekend. De technieken om het hart en de ademhaling opnieuw op gang te trekken waren er toen nog niet.

Verdrinken stond gelijk aan een pijp in de anus

In 1758 kwam een Amsterdamse predikant-geneesheer op de proppen met het (zelfverklaarde) geniale idee om een fumigator te gaan inzetten. De fumigator, een soort lange pijp waarmee edelmannen hun geliefkoosde tabak konden roken, was aanwezig op zowat ieder schip. De lange en smalle vorm zorgde er ook voor dat de pijp zowat overal tussen en in raakte.

Cornelis van Engelen, de predikant in kwestie, maakte een eenvoudige rekensom. Tabak roken geeft warmte af, dus die warmte kan dienen om het koude lichaam van iemand op te warmen. De rook prikkelt de keel en laat veel mensen hoesten, dus zou die rook ook kunnen dienen om het ademen opnieuw op te starten bij drenkelingen. Hij besloot dan ook om rook in het lichaam van drenkelingen te blazen, door de rook via een fumigant in de anus van de mensen te blazen.

We kunnen ermee lachen, we kunnen het niet willen begrijpen of we kunnen het ontkennen. Wat vaststaat is dat het toen een totaal acceptabele techniek was, die zelfs door de Nederlandse geneesherenvereniging werd overgenomen. Er is geen enkel bewijs dat de techniek ooit heeft gewerkt, maar hij werd wel frequent gebruikt.

Wie zijn geneesheer, voor het verkrijgen van een diagnose, naar de pijp ziet grijpen … maakt misschien best rechtsomkeer.