De wereld is een bonte verzameling van fantastische verhalen, spannende mysteries, lugubere legendes en fenomenale volksvertelsels. Onze planeet rondtrekken om die allemaal in kaart te brengen is een absolute top activiteit en het brengt ons naar de meest exotische uithoeken van de aardbol. Hoewel het natuurlijk verleidelijk is je blind te staren op de locaties, hoef je voor echt sterke verhalen en totaal onbekende geheimen niet echt ver te trekken. Europa heeft (helaas) een geschiedenis van vele jaren oorlog achter zich en die oorlog heeft zijn sporen nagelaten. Heel veel sporen zelfs, sporen die in de naoorlogse periode niet echt zijn verdwenen maar eerder zijn vergeten. Eén van die sporen, vandaag volledig afgesloten, onzichtbaar en totaal vergeten is de “Meenschen Bunker”.

Mei 1940, de Duitsers rukken op en trekken doorheen de West-Vlaamse velden. Verzetshaarden worden met de grond gelijk gemaakt door de uitermate efficiënte Duitse Luftwaffe. De blitzkrieg zorgt ervoor dat België binnen de kortste keren onder Duits bewind staat en in juni van datzelfde jaar trekken de Nazi’s Menen binnen. Menen, een grensstad met Frankrijk is voor de Duitsers van cruciaal belang. Een poort tot Frankrijk, de absolute vijand met wie Hitler nog een eitje te pellen had. Het stadhuis (gebouwd in 1782) en het aanpalende belfort (waarvan de bouw gestart werd in de jaren 1500) werden een commandocentrum en de solide bouw structuur van het geheel sprong ome Fritz meteen in het oog.

De Duitse bezetters hadden met de unieke locatie van de grensstad geen rekening gehouden (pal aan de boorden van de Leie) en de bunker stond volledig onder water.

Op specifieke vraag van de Duitse bezetter besloot het Ministerie van Passieve Luchtbescherming (zo wat de voorloper van de Civiele Bescherming die we nu kennen), een ministerie onder Duits bewind, om de kelders van het stadhuis en belfort te verstevigen EN om er een bunker onder de Grote Markt te bouwen. De bunker moet een hermetische bescherming vormen mocht er ooit een gasaanval komen en moet plaats bieden aan ongeveer 100 mensen. (niet toevallig de bevelhebbers van het Nazi-regiment dat er gestationeerd is, de rest kon eigenlijk gewoon creperen). De bouw start in 1941 en in 1943 is de bunker dan uiteindelijk klaar. Die gifgasaanval komt er niet (thank god) en de bunker wordt nooit in gebruik genomen.

Na de bevrijding, besluit het gemeentebestuur om de bunker te houden als aandenken aan de gruwelijke oorlog MAAR .. vanwege het opstijgend grondwater kan de bunker ook totaal voor niets dienen. De Duitse bezetters hadden met de unieke locatie van de grensstad geen rekening gehouden (pal aan de boorden van de Leie) en de bunker stond volledig onder water.

bunker-menen
De enige ingang tot de bunker.

We trekken door naar de hippe jaren 50/60, waar het gemeentebestuur opnieuw “de bunker” op de agenda zet. Met het idee er toch iets mee aan te vangen, wordt de boel leeg gepompt, wordt 1 van de 2 ingangen afgebroken en overweegt men er een bezienswaardigheid van te maken. Maar water kent geen genade en opnieuw vulde de ruimte zich volledig met grondvocht. Midden de jaren 80 werd dit idee opnieuw geopperd, werd de boel leeggepompt door de brandweer en werd de bunker zelfs opengesteld voor het grote publiek. 1 dag, want de volgende dag stond er terug teveel water in de bunker om er iets zinnigs mee te doen en het idee werd permanent opgeborgen.

Ondertussen zijn we aangekomen in het jaar 2018. Het stadhuis van Menen werd van kelder tot nok gerenoveerd en gemoderniseerd. De bunker zelf werd behouden maar werd geklasseerd als “ontoegankelijk”. De enige ingang die er nog is, maakt deel uit van het unieke design van het stadhuis. Een glaspartij rond een iet of wat banale trapleuning is het enige wat zichtbaar is.
Vele honderden mensen lopen er dagelijks voorbij, maar weinig mensen besteden aandacht aan deze doodlopende gang. Omdat de bunker nooit dienst heeft gedaan en geen enkel nut heeft gehad, is er ook weinig over terug te vinden in de archieven en is het bestaan dan ook gaandeweg vergeten. Duizenden mensen lopen dagelijks over de Grote Markt, niet wetende dat er onder hun voeten een schitterend geheim ligt begraven.

Gebruik makend van onze overdosis aan charme en persoonlijkheid kregen wij toch, exclusief en redelijk uniek, toegang tot dit ondergrondse stelsel.

De tand des tijds heeft gretig zijn ding gedaan en de weinige passage zorgt er dan ook voor dat alle spooky elementen vrij hun ding kunnen doen.

De kort draaiende trap lijkt recht te zijn weggelopen uit een horrorfilm. De tand des tijds heeft gretig zijn ding gedaan en de weinige passage zorgt er dan ook voor dat alle spooky elementen vrij hun ding kunnen doen. De ingang van het stelsel, via een kleine deuropening, is verstevigd. Een deel van de informatica kabels lopen hier over het plafond en men kan het risico op schade niet nemen. Voor ons, in het volledige duister, doemt een gang op. De gang zakt dieper onder de grond en vult zich geleidelijk aan met water. Eerst tot aan de enkels, de knieën, de billen … om dan uiteindelijk tot net over de kont te stoppen. (ik ben een grote rakker, dat geeft jullie een idee net hoeveel water hierin staat).

bunker-menen
Water tot op kont-hoogte.

De toegangsdeur van de bunker staat open, voor meer dan de helft onder water en laat ons binnenstappen in een ondergrondse wereld die nooit heeft bestaan. De luchtfilterinstallaties, het sas, de douches, de toiletten, de slaapvertrekken, … alles staat erbij zoals het in 1943 werd afgewerkt. Het aanwezige water zorgt voor een uniek spektakel. De bovenste helft van het complex is zoals het was, de onderste helft doet denken aan een gezonken schip.
Het voelt allemaal erg vreemd aan. Via enkele kleine (en af te sluiten) luchtkanalen hoor ik boven mij kinderen spelen en mensen genieten van een heerlijk terrasje. Die mensen weten totaal niet dat ik onder hun voeten sta, meer nog, ze weten totaal niet dat er überhaupt IETS is onder hun voeten.

Een plaats zoals deze toont ons enkel maar aan dat, ongeacht hoe hard we ons inzetten voor onze maatschappij, geschiedenis iets is wat erg snel vergeten wordt. We staan niet meer stil bij het feit dat men, op die plaats, ooit dacht dat gifgas kon worden ingezet en dat slechts 100 mensen mochten overleven. Gruwelijke situaties die plaats hebben gemaakt voor relaxe terrasjes. Dat gifgas, dat is er nog steeds, alleen niet meer naast onze deur.

Tip voor de avontuurlijke verkenners onder ons.
De bunker onder de Grote Markt van Menen is niet toegankelijk voor het grote publiek en kent ook slechts 1 toegang. Die toegang ligt midden in het stadhuis, in een doodlopende gang, omgeven door glas. Even snel snel onopgemerkt de bunker in sluipen is iets waar zelfs Tom Cruise in Mission Impossible zich niet aan gaat wagen. Krijg je echter toestemming om de bunker in te trekken, weet dat dan er geen elektriciteit is en dat de boel permanent onder water staat. Een solide zaklamp en een drysuit zijn geen overbodige luxe.