La Zone Rouge, niet meteen de Moulin Rouge

Wie denkt aan Frankrijk, denkt in 1 lijn aan baguettes, wijn, kaas en ondertussen ook aan gele hesjes. Het land van heerlijk tafelen, wieler waanzin en alpencols lijkt in heel wat op ieder ander Europees land en niemand haalt het dan ook in zijn hoofd om Frankrijk te gaan linken aan apocalyptische scenario’s. Helaas is in 1 bepaalde streek de vergelijking met Tsjernobyl en Fukushima nooit ver weg. Een streek waar een normaal leven in de volgende 700 jaar niet mogelijk zal zijn en een streek waar 1 streek zelfs nooit meer echt leefbaar zal worden. Maak kennis met de dieptes van La Zone Rouge.

Om het ontstaan van de rode zone te begrijpen, moeten we terugkeren naar de periode 14-18, de periode van de Grote Oorlog. De frontlijn loopt dwars door het noorden van Frankrijk, waar het Duitse leger op enkele meters van de Franse vijand zit. Beide kampen hebben 1 doel, het veroveren van de Chemin des Dames. De weg loopt over de heuveltoppen en biedt een eindeloos zicht op de valleien die zich aan beide kanten bevinden. Wie de Chemin des Dames heeft, heeft een strategisch voordeel die zijn gelijke niet kent. De loopgravenoorlog op zich eiste al enorme aantallen slachtoffers, maar rond de Chemin des Dames kreeg dit een volledig andere betekenis. De heuvels zijn er gemaakt uit kalksteen en stenen uit de ontelbare groeves werden gebruikt doorheen het volledige land. Die groeves waren de gedroomde schuilplaatsen voor soldaten en de oorlog kwam er letterlijk tot een stilstand.

La zone rouge werd al snel la zone noir

In een poging een doorbraak te forceren, werd gretig gebruik gemaakt van artillerie. Naar schatting 1.4 miljard (jawel, dat is 1 met 9 nullen) werden afgeschoten en een aanzienlijk deel ervan werd gebruikt rond de zone van de gegeerde weg. Door de snelheid waarmee explosieven werden gemaakt, was de kwaliteit van minder belang. Ongeveer 25% van alles wat werd afgeschoten, ontplofte niet bij impact.

Na de oorlog volgde een periode van opkuis. Met bijna 400 miljoen niet-ontplofte projectielen (naast alles wat handwapens, tanks en ander schroot was) bleek al snel dat het onbegonnen werk was. De streek rond de Chemin des Dames had als bijkomstigheid dat het terrein dusdanig ontoegankelijk was dat de overheid niet in staat was het terrein op een veilige manier te ontmijnen. De streek werd geklasseerd als “zone rouge”, woning- en landbouw waren er strikt verboden en in de eerste jaren van de zone was toegang zelfs totaal uit den boze.

In de daarop volgende decennia, werd de zone rouge kleiner en kleiner. Een blijvende inzet van ontmijningsdiensten en de hardnekkigheid van de boeren zorgde voor een voortdurende reiniging van de bodem. Enkel in de zone tussen Laon en Verdun, waar de Chemin des Dames centraal loopt, blijft een totaal verbod van kracht. In de streek van Braye-en-laonnois  spreekt men zelfs van een zone noire, een zwarte zone. Beide kampen zaten er zo dicht op elkaar, dat obussen die ontploften op vijandige linies, ook slachtoffers aan eigen kant maakten. Daar vielen op een kleine oppervlakte zoveel bommen, dat normaal leven er nooit meer mogelijk gaat zijn.

Rouge werd groen

Vandaag heeft de natuur een groot deel van de Zone Rouge ingenomen. Echt controleren op toegang doet de overheid niet meer, het terrein is in vele gevallen ruw, waardoor niemand er bewust in trekt. De zeldzame wandelaar die je er wel aantreft, draagt er meestal ook wel de sporen van. Valpartijen, gekneusde polsen en verzwikte enkels horen er nu éénmaal bij. Landbouw is er slechts in beperkte mate toegelaten en van bouwen is er helemaal geen sprake.

Wie voor het eerst door de bossen van Braye-en-laonnois trekt, wordt meteen met de neus op de feiten gedrukt. De flanken van de heuvels, die aan beide kanten naar de Chemin des Dames oplopen, hebben meer weg van een BMX parcours dan van een heuvellandschap. De ene bomkrater ligt er naast de andere en het duurt ook niet lang alvorens de eerste niet-ontplofte projectielen voor onze voeten verschijnen. De natuur bedekt de explosieven dan wel visueel, echt verdwijnen doen ze dan weer niet.

Bij het aflopen van de flanken, een schitterende oefening voor zij die hier en daar wat lovehandles willen kwijtspelen, duurt het dan ook niet lang alvorens de eerste gaten zichtbaar worden. Tijdens de eindeloze bombardementen werd door de soldaten dankbaar gebruik gemaakt van de ontelbare ‘carrières’ in de flanken. Steengroeven die ooit moesten dienen om de streek van woningen te voorzien, werden makeshift bunkers, waar moegestreden militairen er het beste van probeerden te maken. De, soms kleine soms gigantische, tunnels boden bescherming tegen bommen en werden eveneens als opslagplaats gebruikt. De bedoeling was dat de frontsoldaten er vaak weken aan een stuk doorbrachten, dus velen ondernamen dan ook een poging om er een soort huiselijke sfeer te scheppen. Muurschilderijen en zelfs sculpturen versieren de wanden van de grotten waar men ooit rust vond.

Laat dit allemaal nu net het grote probleem zijn van la zone rouge. Hoe ruim je in hemelsnaam dergelijke dingen op? De bodem ligt er bezaaid met projectielen, maar om die bodem machinaal te bewerken heb je monsterlijke machines nodig. Die machines beschikken dan weer niet over de verfijnde toets om explosieven te behandelen. De talrijke tunnels beschikken meestal over een diameter, niet groter dan een schouderbreedte, dus ook daar machinaal gaan werken is onmogelijk. Iedere tunnel manueel gaan reinigen is ronduit levensgevaarlijk en de ontoegankelijkheid van het geheel zorgt voor een soort van bizarre verstandhouding tussen mens en natuur.

Ergens smeken we moeder natuur bijna op onze blote knieën om de zaken te gaan oplossen. “Take care of our shit” en in return zorgen wij ervoor dat de grootste boosdoener, de mens, er weg blijft.

Het lijkt erop dat het een verstandhouding is die werkt, want slechts erg weinig mensen wagen zich aan een wandeltocht doorheen de bomkraters. Voor de enkelingen die er zich wel aan wagen, geldt 1 belangrijke regel: je bent er geen baas.
De term “de bodem ligt er bezaaid” mag je letterlijk nemen, want op zowat iedere vierkante centimeter grond is wel iets te vinden. Ga niet lopen aanmodderen met dingen die er stoer uitzien, het is een wedstrijd die je onmogelijk kunt winnen. Vooral de cilinders met de blauwe kop, zijn de dingen waar je best in een boog omheen loopt. Blauw is gas en gas is je vriend niet.

La zone rouge zal de geschiedenis ingaan als het voorbeeld dat de mens het enige wezen ter wereld is, die op grote schaal vernielingen kan aanrichten enkel en alleen om 1 meter te winnen. Dat die meter in de komende 700 jaar totaal nutteloos wordt, wordt herleid tot een futiel detail.

Meer foto’s zijn terug te vinden op onze facebook pagina. (klik)