Kerst staat voor de deur en menig kind kan niet wachten om de pakjes van onder de kerstboom te sleuren. Een traditie die van ouder op kind overgaat, het openen van de pakjes op kerstavond. Een traditie die al even hardnekkig aanwezig is, is die van het krijgen van een paar kousen. Er is altijd wel 1 familielid die je vol trots een knap, nieuw paar voetkledij gaat aanbieden. Een gewoonte, een te verwachten cadeau of een jaarlijkse teleurstelling? Het is maar hoe je het bekijkt, maar wist je dat het geven van kousen op kerst een donkere oorsprong kent? Maak kennis met de Yule Cat.
Als kind (en stiekem ook een beetje als volwassene) is het een jaarlijks terugkerend fenomeen: het voelen aan de pakjes onder de boom. Is het hard en rechthoekig, dan kan de buit wel eens leuk worden. Is het klein en zacht, dan is het bijna zeker een paar kousen. Een teleurstelling, een pruillip of een geforceerde “oh dank u, dit is wat ik echt wilde hebben” als gevolg, maar we staan zelden stil bij de oorsprong van deze, schijnbaar ordinaire, gewoonte. Waarom krijgen we in hemelsnaam kousen op kerst?
Je familie een paar wollen sokken geven met kerst was geen kwestie van slechte smaak of van warm de winterperiode door te komen, het was een kwestie van leven of dood.
De geschiedenis brengt ons naar het geïsoleerde Ijsland, een land waar de economie voor een groot stuk draait op eigen voorziening. Landbouw, energie, bouw, … Ijsland staat voor een aanzienlijk deel van deze basisbehoeftes zelf in en met een ongenadig klimaat zijn deadlines dan ook niet licht op te nemen.
Wie spreekt over kledij, spreekt over wol en wie over wol spreekt, spreekt over schapen. Schapen zijn er in overvloed in Ijsland en de omstandigheden waarin ze leven, zorgt ervoor dat ze meer dan voldoende wol leveren voor de productie van kledij. Die wol, op zijn best in de herfst, moet voor het hardste van de winter verwerkt worden, wil het zijn eigenschappen (en dus ook waarde) willen houden. Traditioneel gezien wordt kerstmis als ultieme deadline bekeken. Na 25 december vertrekken veel mensen op vakantie, om kerst met de familie te kunnen vieren, maar is het weer ook ronduit onwerkbaar. Het leven komt in Ijsland nagenoeg tot een stilstand, dus van zware arbeid kan geen sprake meer zijn.
De arbeiders motiveren om de verwerking van de wol VOOR kerst gedaan te krijgen, vandaag worden premies uitbetaald, vroeger werd hen schrik aangejaagd. Wie niet snel genoeg werkte en wie zijn werk niet voor kerst af kreeg, mocht zich aan een bezoek van de Yule Cat verwachten (Jólakötturinn in het Ijslands) In vroegere tijden was het nogal normaal dat werknemers niet alleen in geld, maar ook in goederen werden betaald. In het geval van schapenscheerders werden ze dan ook in wol betaald, wol die door hun ega’s werd gebruikt om te verwerken tot warme, winterproof kledij.
Wie geen nieuwe, wollen kledij had, had dus niet hard genoeg gewerkt en werd verslonden door de Yule Cat. Meer nog, de volledige familie moest eraan geloven. Je familie een paar wollen sokken geven met kerst was geen kwestie van slechte smaak of van warm de winterperiode door te komen, het was een kwestie van leven of dood. Wie nieuwe, wollen sokken had, was lid van een hardwerkende familie en zou dus niet worden opgepeuzeld door een gigantische kat.
Tijden evolueren en ondertussen weten we ook dat wollen sokken geen garantie op een lang en gelukkig leven zijn, maar bepaalde tradities blijven echter wel hardnekkig bestand tegen evolutie. We weten dan wel dat gigantische kat-achtigen ons niet gaan verslinden, maar waarom het risico lopen?
