Totenburg, van herdenking naar propaganda en mystiek
Wie de Duitse oorlogspropaganda mocht geloven, kreeg een beeld van een roemvol rijk voorgeschoteld. Welvaart, een rijke geschiedenis en een krijgsmacht waar eenieder vijand schrik voor had. Aan het hoofd stond Hitler en zijn Nazi-partij, de oppermachtige en onvernietigbare leider. De realiteit was echter van een volledig ander kaliber. In de jaren 30 waren er verschillende Duitse regio’s waar men niet zo hoog opliep met de fratsen van de grootste massamoordenaar uit de geschiedenis. Walbrzych, een stad in Polen (en het toenmalige Silezië, wat deel was van Duitsland), maakte zich in 1932 klaar voor het bezoek van Hitler en al snel werd duidelijk dat de Nazi propaganda er als toiletpapier werd gebruikt. SS-troepen werden ingezet om tegenstanders te onderdrukken en in de nasleep van die feiten werd werk gemaakt van een intensivering van diezelfde propaganda. De Nazi’s bouwden er een gigantisch cult-oord: het Totenburg Mausoleum.
Marketing in de vorm van beton
Uniek was het mausoleum niet, de marketingafdeling van Hitler draaide overuren om op verschillende plaatsen in het land dergelijke monumenten neer te poten. Groot was het dan weer wel. Het Totenburg Mausoleum (oorspronkelijk genaamd naar de Duitse variant van Walbrzych, Waldenburg) werd 24 meter lang en 27 meter breed. De Nazi’s zouden natuurlijk niet de Nazi’s zijn, mochten ze ook geen tunnels onder het gebouw hebben gestoken. De constructie van het gebouw werd niet meteen door de bewoners van de streek gesmaakt en oorspronkelijk werd hen dan ook wijsgemaakt dat het ging om een herdenkingsmonument voor de gesneuvelden van de 1ste Wereldoorlog.
De eeuwige vlam van kracht en waanzin
De realiteit drong al snel door dat hier niet veel herdacht werd maar dat alles in het teken stond van de suprematie van de Nazi’s. Grote adelaars aan de ingang maakten dat meteen duidelijk en centraal in het mausoleum stond een grote toorts. De vlam, die nooit doofde, werd het symbool van de kracht van de SS. Het was ook die SS die zo verzot was op de symboliek van lang vervlogen tijden. Het Totenburg mausoleum werd al snel hun privé-optrekje waar ze jonge officieren lieten kennismaken met verschillende bizarre en vaak zelfs obscure rites. Nog steeds vertellen de inwoners van Walbrzych over hoe nieuwe rekruten vaak dagenlang in de ondergrondse tunnels werden opgesloten. Wat ze daar deden en wat het doel was, dat was geheim maar het droeg natuurlijk wel bij aan de mystiek van de plaats.
En toen doofde de vlam
Toen het Rode Leger in 1945 aan de poorten van de stad stond, wilde 1 iemand hen helpen. Hij dacht dat de eeuwige vlam van de SS het moraal van de Sovjets zou aantasten en dus saboteerde hij de gasleiding. Het resultaat liet niet lang op zich wachten: meer dan 300 mensen pleegden die dag zelfmoord. Het wegvallen van de vlam stond voor hen gelijk aan wraak van de bloeddorstige SS-soldaten. Ze wilden hen de folteringen besparen en kozen voor een snelle en dramatische uitweg.
Na de bevrijding van de stad probeerden soldaten van het Rode Leger de boel op te blazen. Het bleek niet zo eenvoudig te zijn, door de enorme hoeveelheid beton en de dikke muren had het dynamiet geen effect op de constructie. Meer nog, van alle dergelijke constructies die de Nazi’s hadden gebouwd is diegene van Walbrzych de laatste die nog recht staat.
Oorlog, legendes en een schat
In de decennia die volgden werd de plaats een trekpleister voor jong en oud en sommigen hielden er zelfs volledige trouwfeesten. Na een resem van ongelukken werd het gebouw echter geklasseerd als off-limits en na een dodelijke steekpartij in 2018 werden alle ingangen verzegeld. Voor de lokale overheid was het case closed, een beslissing die geen rekening hield met de gedrevenheid van schattenjagers. Walbrzych speelt een sleutelrol in zowat alle legendes die spreken over de verloren Nazi-schat. Het geheimzinnige karakter en de aanwezigheid van mysterieuze tunnels onder het mausoleum is voor heel wat van die fortuinzoekers dan ook geen toeval. In het holst van de nacht dalen ze af in de ondergrond om er urenlang te gaan graven. Sporen hiervan zijn overal rond te vinden, ronduit hachelijke ondernemingen.
Wie zelf op onderzoek wil trekken, voorziet best een paar stevige wandelschoenen. De site ligt bovenop een bergtop en is niet toegankelijk met de wagen. Verzamelaars van souvenirs besparen zich misschien best de trip, alle verwijzingen naar het Nazisme zijn al met de noorderzon verdwenen.
