Ongeacht de natie, overtuiging, afkomst of strijd .. als er 1 iets is wat nagenoeg alle militaire mogendheden in de wereld met elkaar gemeen hebben is het het feit dat ze hun acties graag voor het publieke oog verborgen houden. Een strijdkracht die onopgemerkt aan je voordeur kan opereren is nu eenmaal een strategisch voordeel waar menig militair leider hemel en aarde voor zou verzetten. Het vroegere Joegoslavië, onder bewind van Tito (zijn volledige naam Josip Broz is veel minder courant) was hierop geen uitzondering. In een land waar de interne meningsverschillen zo groot waren, was het hebben van een geheime slagkracht een absolute must. In 1957 startten dan ook de bouwwerken voor “Objekat 505”, in de volksmond gekend als Zeljava Airbase.

Voor hen die zich willen verdiepen in de geschiedenis van Joegoslavië en het verloop van de etnische strijd die uiteindelijk tot het einde van de republiek hebben geleid, verwijs ik jullie graag door naar het medium der media : Google. Het land was een smeltkroes van niet alleen verschillende etnische groeperingen maar ook van regio’s die elk, tot op een bepaald niveau, een zekere onafhankelijkheid genoten. Tito, een eenvoudige boerenzoon die uitgroeide tot partizaan, maarschalk en uiteindelijk president/dictator van Joegoslavië, begreep dit unieke samenlevingsmodel als geen ander en was ervan overtuigd dat militaire superioriteit de sleutel tot succes was. Iedere vorm van verzet, ongeacht of het vanop land, zee of uit de lucht kwam werd genadeloos de kop in gedrukt.  De absolute troefkaart in dit spel van kracht was het hebben van een leger zonder dat iemand precies wist waar dit leger gelegen was. Zowel interne als externe vijanden konden op die manier geen precisie-aanvallen uitvoeren, mocht dit ooit het geval zijn, aangezien ze niet wisten WAAR ze moesten aanvallen.

objekat-505-zeljava
Objekat 505 tijdens zijn hoogdagen.

Objekat 505 werd de geheime maar gigantische slagkracht vanuit de lucht. Een luchtmachtbasis zo performant maar eveneens zo geheim dat vijanden het niet in hun hoofd zouden halen om Joegoslavië ook maar enige vorm van bedreiging te geven.
Wie zegt “geheim” zegt meestal ook “onzichtbaar” en wie zegt “onzichtbaar” gaat bijna per direct gaan denken aan “onder de grond” (of je moet een soort cloaking-mantel hebben, Harry Potter waardig). Dit was voor Tito en zijn enorme onderneming niet anders : Objekat 505 werd IN een berg gebouwd, onttrokken van ieder oog.

Een luchtmachtbasis waar meer dan 60 MIG-straaljagers permanent in standby stonden, met voldoende proviand om maanden afgesloten van de buitenwereld te kunnen leven en voldoende munitie om een 3de wereldoorlog te kunnen ontketenen.
Brandstof werd via ondergrondse leidingen vanuit depots, kilometers verder, aangeleverd en observatie bunkers die 30 meter hoog enkel via liften konden worden bereikt. Het geheel zou IN een berg worden gebouwd waardoor zelfs spionagevliegtuigen geen enkel spoor van de basis zouden kunnen waarnemen. Op eerste zicht lijkt dit een volslagen idioot en onhaalbaar plan, maar met de harde hand van Tito konden bergen worden verzet .. soms zelfs bijna letterlijk.

Zeljava, een gehucht op de grens tussen de toenmalige regio’s (en de ondertussen onafhankelijke landen) Kroatie en Bosnie-Herzegovina werd de plaats waar dit megalomane en bijna paranoïde project zou worden uitgevoerd. Centraal in Joegoslavië gelegen was het ver genoeg verwijderd van de landsgrenzen (waardoor de vijand geen verrassingsaanval zou kunnen uitvoeren) en de bergstreek kon er weerstaan aan nucleaire aanvallen tot wel 20 kiloton.

voldoende munitie om een 3de wereldoorlog te kunnen ontketenen.

In 1968 wordt de basis in gebruik genomen, een gebruik dat (mede vanwege de oorlog en het uiteenvallen van Joegoslavië) erg intensief was. Voor de toenmalige centrale regering was dit meer dan voldoende om riante sommen geld in het project te pompen (naar schatting 6 miljard dollar werd geïnvesteerd in Objekat 505) en tot op het bittere einde, 1992, werd de basis permanent opgewaardeerd. Dat bittere einde … dat is nieuws dat de wereldpers haalde en dan niet op een erg positieve manier. Joegoslavië kreeg te kampen met een bloederige en chaotische burgeroorlog, een oorlog die het einde van de federatie betekende en waar de verschillende regio’s allen hun onafhankelijkheid uitriepen. Wat overbleef van de Joegoslavische regering en van het volksleger kwam tot het besef dat het behoud van een enorme militaire installatie, pal op de grens van een reeds onafhankelijke regio EN een regio waar de de bloedigste gevechten plaats vonden, ondoenbaar was geworden. In mei 1992 saboteerden de laatste Joegoslavische troepen de basis alvorens ze te verlaten.

zeljava-airbase
Zeljava airbase from the sky

We draaien de klok door tot het heden, vandaag, le jour d’aujourd’hui. Na de val van Joegoslavië werd Objekat 505 nooit meer in dienst genomen. De plannen waren er wel, maar konden OF door gebrek aan financiële middelen OF door een voortdurend territoriaal dispuut nooit worden uitgevoerd. Het territoriale gekibbel komt voort uit de unieke locatie van de basis. De ingangen van Objekat 505 liggen in Kroatië, maar de nieuwe landsgrenzen liggen op ongeveer 100 meter van die plaats. De tunnels die in de berg lopen, die lopen dwars doorheen die landsgrenzen … dus zowel Kroatië als Bosnië-Herzegovina zijn ervan overtuigd dat de installatie hen toebehoort.
De start- en landingsbanen zijn overwoekerd door de natuur, die alles terug neemt wat haar ooit werd ontnomen, maar zijn een hotspot voor dragracers en enduro-racers uit de regio. De politie, militaire politie en grenspolitie patrouilleren voortdurend in de zone … een vreemd zicht want hoewel het geheel strikt gezien nog steeds een militaire zone is, wordt er niet opgetreden tegen de mensen die er illegaal gaan racen met hun vaak rijdende doodskisten. Hun permanente controle en aanwezigheid heeft een totaal andere focus, eentje waar we op een erg harde manier kennis mee hebben gemaakt.

Toen we uit de tunnels naar de buitenlucht aan het klauteren waren, werden we verwelkomd door een Duitse herder van de Kroatische politie. Een identiteitscontrole, fouille en een stevige uitbrander “op zijn Balkans” verder kregen we het bevel (ik zou zelfs niet eens willen zeggen dat het een aanbeveling was, het was een absoluut bevel) op te hoepelen en nooit meer terug te keren. Initieel deden we dat ook, maar na een paar honderd meter in de auto te hebben gereden beseften we ook dat we van onze tijd hier optimaal gebruik moesten maken. We lanceren de drone en nemen enkele luchtfoto’s van het complex, een complex dat vanuit dit perspectief nog groter oogt dan we zelf hadden kunnen voorstellen. Die foto’s tonen echter nog iets anders .. op het scherm van onze controller zien we hoe een nieuwe patrouille van de politie aankomt en die konden de aanwezigheid van de drone niet bepaald smaken. De drone moest per direct naar beneden of ze schoten hem uit de lucht, dat was de teneur van de bitse discussie met de ordediensten. Het kon hen eigenlijk niet schelen dat men foto’s nam van de ingang van de basis, maar vanuit de lucht konden ook foto’s worden genomen van de grens met Bosnië-Herzegovina en dat lag veel gevoeliger. Ik laat de drone zakken maar het moest sneller, veel sneller. Zo snel dat de drone buiten ons gezichtsveld neerstort.

het echte gevaar met echte gevolgen voor mensen die op zoek gaan naar avontuur

Wat volgt toont het echte gevaar van de regio aan. Het echte gevaar van bepaalde avonturen, het echte gevaar met echte gevolgen voor mensen die graag op zoek gaan naar de bron van mysteries in onze wereld. Iedereen droomt er wel eens van dat hij/zij de hoofdrol krijgt in één of andere spectaculaire film met ontploffingen, kletterende geweren en krokodillen waarmee we aan het worstelen gaan. Films zijn echter fictie, waarna je op het einde van de werkdag gewoon even gaat douchen en klaar. In de echte wereld heeft gevaar weinig avontuurlijks om het lijf.

zeljava-airbase
Een eindeloze reeks tunnels gevuld met militair afval

Wanneer de drone de grond nogal onzacht raakt, beginnen zowel mijn vrouw als ikzelf te lopen in de richting van de crash. Dergelijk materiaal is duur en de beelden die we zonet hadden geschoten wilden we absoluut niet verliezen, dus was het recupereren van die drone een absolute noodzaak. Die politieagent die ons had bevolen de drone te laten zakken eist dat de beelden van de camera volledig worden gewist, een eis die (terwijl we aan het lopen zijn) niet meteen doordringt. Terwijl we de laatste bocht inlopen, zien we een 2de politieagent onze richting uitkomen, een droge glimlach op het gezicht, die ons in gebroken Engels duidelijk maakt dat de beelden gewist zijn. De drone is nergens te bespeuren, beide agenten stappen in hun wagen en rijden weg. Ik weet dat we misschien in de val van het cliché-denken zijn getrapt, maar op dat moment waren we ervan overtuigd dat de politie de drone had meegenomen en dat we alles kwijt waren. De moed zakt op zo een moment zowat in de kelder van je schoenen. De drone heeft geen enkel signaal meer en is onvindbaar, maar vooral het feit dat alle video- en fotobeelden van op de camera samen met de drone zijn verdwenen is hetgeen ons het meest raakt.

Wanhopig blijven we tussen de bomen en struiken zoeken naar een drone totdat mijn vrouw plots de bevrijdende woorden “IK HEB HEM” luidkeels de wereld in stuurt. Als kinderen op 6 december plaatsen we een vreugdedansje, zo blij dat we niet eens merken dat een nieuwe patrouille van de politie stopte … en toen zakte de grond weg onder onze voeten.

De agenten stappen uit hun wagen en beginnen te brullen, met hun armen te zwaaien en in een taal die we niet begrijpen blijven ze roepen dat we moeten blijven staan. Ik probeer de situatie te kalmeren, ik steek de drone in de lucht en ik roep hen toe dat we onze drone zochten. We zijn geen dieven, geen paniek, we zijn niet gewapend, we waren enkel op zoek naar een drone. In gebroken Engels roepen de agenten ons toe dat we niet meer mogen bewegen, dat we gek zijn, we staan te midden een mijnenveld … EEN MIJNENVELD ???!!!

we staan te midden een mijnenveld … EEN MIJNENVELD ???!!!

Toen het Joegoslavische leger de basis verliet, wilden ze niet dat milities uit de regio hun paradepaardje in bezit zouden nemen. De toenmalige regering was er nog steeds van overtuigd dat ze de burgeroorlog zouden kunnen beëindigen en dat een terugkeer naar de basis een kwestie van tijd was. Om de locatie te beveiligen, werden duizenden mijnen op en rond de landingsstroken geplaatst. Het Joegoslavische leger keerde nooit terug, maar de mijnen werden eveneens nooit opgeruimd. De gigantische aanwezigheid van de politie in die streek is dan ook niet om illegale drag races te gaan controleren, maar eerder om te vermijden dat mensen het asfalt verlaten om tussen de bomen te gaan snuisteren. Jaarlijks zijn er helaas nog tientallen dodelijke slachtoffers te betreuren, en evenveel mensen raken ledematen kwijt nadat ze op een landmijn trapten. In zo een mijnenveld stonden we dus, drone in de handen en een struisvogelei in de broek.
Ik ben de eerste die graag al eens een stoer verhaal vertelt, tussen pot en pint, aan de toog, in een soort alfa-moment … maar dit was van een volledig ander kaliber. Dit was geen waanzinnig verhaal, dit was echt. Landmijnen, de dingen die je kent van het 19hr nieuws op TV, liggen plots rondom je voeten en de schrik neemt het al snel over. Meer dan een half uur was er nodig om ons uit die zone te halen, stap per stap om een dramatische uitkomst te vermijden. De verbale bolwassing die we nadien kregen was niet van de poes maar de realiteit was veel harder dan de woorden van de agenten. 1 verkeerde stap kon genoeg geweest zijn om mij nooit meer te moeten bekommeren om deadlines en schrijffouten. Tot op de dag van vandaag ben ik er me nog steeds van bewust dat dit zowat het stomste moet zijn wat ik ooit heb gedaan.

zeljava-airbase
De streek ligt bezaaid met mijnen …

En die drone ? Die is total loss ..
Niet zozeer vanwege de crash want hoewel GoPro met de productie van de Karma is gestopt, kunnen die dingen best wel wat slagen verwerken.
Neen, de drone is hard, maar de agent die ons wist te vertellen dat de beelden waren gewist is harder. Onze spreekwoordelijke euro viel pas toen we de beelden aan het bekijken waren.
Net na de crash verschijnt de agent in beeld, die de drone opraapt en de batterij eruit haalt (waardoor het GPS signaal verdwijnt). De GoPro beschikt echter over een eigen batterij, waardoor deze gewoon blijft filmen. Op de beelden is te zien hoe de agent, met een premier-league-waardige trap, de drone recht in een mijnenveld trapt. Het was voor hen misschien een aparte manier om ervoor te zorgen dat de beelden op een snelle en efficiënte manier zouden verdwijnen ? Niemand zou immers zo gek zijn een mijnenveld in te stappen …

Of toch bijna niemand …

Pro tip voor diegene die de streek willen gaan verkennen.
Boetes voor wie daar wordt betrapt kunnen oplopen tot 700€. Wij kwamen er met fikse uitbranders van af omdat we niet alleen doodsangsten hebben uitgestaan, maar eveneens materiaal van 2000€ hadden verloren. De politie in die regio is berucht vanwege een keiharde houding, vooral ten aanzien van buitenlanders.
Vorig jaar startten de HCR (Kroatische ontmijningsdienst), in samenwerking met de verschillende Europese landen, een intensieve ontmijningsactie. De landbouwvelden rond de basis werden gezuiverd zodat de lokale bevolking opnieuw van hun eigen land kon gaan leven. Er zijn plannen om binnen hier en 5 jaar ook de basis onder handen te nemen, alleen is het territoriaal dispuut tussen Kroatie en Bosnie-Herzegovina hier nog steeds een absolute spelbreker. Dit, gecombineerd met een gebrek aan middelen is dan ook de reden dat de site niet volledig wordt afgesloten. De politie en het leger patrouilleren non-stop en betrapt worden is geen vraag van “zouden we ..” maar eerder van “wanneer” ..

Gebruik je verstand en wordt geen statistiek in de krant ..

Meer foto’s zijn hier te vinden. (klik)
Vergeet ook niet onze video te bekijken. (klik)