Een plaats overgoten met legendes, horrorverhalen, mysteries en de overblijfselen van miljoenen mensen. De catacomben van Parijs zijn zowat de meest onbekende bekende tunnels uit de moderne (en niet zo moderne geschiedenis). Iedereen weet wel dat de catacomben er zijn, maar niemand heeft echt een beeld over de totale omvang, waar ze liggen of precies hoe lang ze zijn. Met zijn meer dan 290km (vermoedelijk) in lengte, behoren de catacomben tot de langste ondergrondse complexen ter wereld (maar niet DE langste, want die eer is voorbehouden aan het Noorden van Frankrijk) en een wereldstad zou geen wereldstad zijn, mocht er daar geen heuse toeristische attractie rond gebouwd zijn. Maar wat ons boeit, is het vergeten en vooral verboden gedeelte.
De catacomben maken deel uit van vele legendes en verhalen, zorg er dan ook voor dat je zelf geen onderwerp wordt van die verhalen.
Alvorens van start te gaan met een beknopte geschiedenisles, lijkt het me raadzaam een belangrijk detail in de verf te zetten.
De catacomben spreken tot ieders verbeelding, of je nu een liefhebber bent of er eerder een gruwel van krijgt. De catacomben waren het onderwerp van menig films (met zelfs enkele knappe “found footage” exploten), literatuur en heuse legendes.
Jaarlijks trekken dan ook duizenden (jawel, duizenden !) avonturiers en explorers richting Parijs teneinde hun durf-gehalte op het web een heuse boost te geven.
Naast het feit dat het ronduit verboden is (en maak je geen illusies, de politie jaagt ook actief op de mensen die zich in de tunnels bevinden, met een gespecialiseerde eenheid die smalend de naam “cataflics” kregen) keert 99,9% van de pantoffelavonturiers ook van een magere trip terug. Ingangen worden even snel dicht gemaakt als ze verschijnen. Wat gisteren was, is vandaag niet meer en morgen spreken we er niet meer over. Dat is zowat de enige zekerheid die je hebt onder de grond.
Van de 0.1% die zich effectief een ingang kan verschaffen tot het tunnelcomplex, doen heel wat mensen dat op eigen houtje. (we kennen allemaal het verhaal van de Indiana Jones van de Aldi, die op zijn teensletsen en met behulp van het lampje van zijn smartphone, door de hulpdiensten gered moest worden) Verdwalen is een zekerheid en jaarlijks worden tientallen, om niet te zeggen honderden daredevils bevrijd uit het ondergrondse labyrint. Neen, je wordt er niet voor opgesloten, maar de verbale bolwassing en vooral de factuur die je nadien toegestuurd krijgt doet gigantisch veel pijn.
Maar nu even een injectie “wie wat waar”.
De geschiedenis van de catacomben start nog voor het jaar 0, waar de Romeinen in de streek neerstreken en er een handelspost wilden neerpoten. Van het Parijs zoals we het vandaag kennen was er toen nog geen sprake. Het was niet meer dan een paar hutten en een mesthoop, allen gelegen naast de Seine. De aanwezigheid van die stroom was dan ook de beslissende factor voor de Romeinen om er een permanente nederzetting te bouwen.
Naast de Seine was er ook het aspect van de ondergrond, rijk aan kalksteen en gips waardoor de steenkap er tot een heuse industrie werd verheven. (en veel van de hedendaagse trekpleisters in Parijs zijn gebouwd met stenen die uit die groeves komen).
Van tunnels was toen niet echt sprake, alles werd in openlucht uitgevoerd en de nederzettingen werden rond (en in functie van …) de groeves gebouwd.
Deze commandopost speelde een cruciale rol in de bevrijding van Parijs, want hoewel de Duitse bezetters weet hadden van die post, wisten ze niet hoe ze er moesten raken.
In de 12de eeuw kende Parijs echter een bevolkingsexplosie.
De aanwezigheid van industrie, handel en het feit dat de gebouwen er bij de modernste van de tijd konden gerekend worden, zorgde ervoor dat mensen massaal naar Parijs migreerden.
De nood aan steen was dermate hoog, dat men besloot onder de grond te gaan graven, zodat bovengronds verder gebouwd kon worden, zonder belemmering van de industrie.
Organisatie en planning was toen nog niet aan de orde van de dag, waardoor een gigantisch netwerk van (ongecatalogeerde) tunnels werd aangelegd, zonder dat men stil stond bij de eventuele problemen dat dit met zich kon meebrengen.
In de 18de eeuw was Parijs echter een open beerput, waar van een modern rioleringssysteem nog niet echt sprake was.
In 1774 kwam Parijs in aanraking met die problemen.
Het tunnelnetwerk (gemiddeld 20 meter onder het oppervlak) was dusdanig groot en de gebouwen bovengronds dusdanig zwaar, dat grondverzakkingen (met de te verwachten schade en slachtoffers) de orde van de dag waren.
Wat volgt is een staaltje menselijkheid die alle verbeelding tart.
Niet alleen werd besloten om het tunnelcomplex in kaart te gaan brengen (waarin ze gigantisch hebben gefaald), het te gaan stutten (waarin ze gedeeltelijk zijn geslaagd) maar werd ook besloten om een ander nijpend probleem te gaan oplossen.
Parijs is vandaag de dag de stad van de romantiek, de lichtjes en de stad waar je de band met de liefde van je leven kunt gaan versterken.
In de 18de eeuw was Parijs echter een open beerput, waar van een modern rioleringssysteem nog niet echt sprake was. (lees ook het artikel over het museum van de riolen).
Oncontroleerbare uitbraken van ziektes allerlei zorgden ervoor dat de levensverwachting in Parijs niet echt hoog was, waardoor de kerkhoven overvol waren.
In een moment van mentale waanzin werd besloten om de overblijfselen van miljoenen mensen (naar schatting 6 miljoen lichamen werden vervoerd, maar dat is tot op heden nog steeds maar een schatting) over te brengen naar enkele vergeten uithoeken van de tunnels om die daar te dumpen.
Vanaf dat ogenblik werden de carrières (tunnels / mijnen) van Parijs omgetoverd tot de catacomben, een naam die ze tot op heden nog steeds dragen.
In een meer recente (maar daarom niet minder onaangenaam) geschiedenis werd een deel van de catacomben van Parijs gebruikt door het Franse verzet, waar een commandopost werd ingericht.
Deze commandopost speelde een cruciale rol in de bevrijding van Parijs, want hoewel de Duitse bezetters weet hadden van die post, wisten ze niet hoe ze er moesten raken en de weinige soldaten die ze de tunnels in stuurden, keerden niet meer terug.
In 1955 werd besloten om de catacombes finaal als “verboden terrein” te klasseren, met enkel een overheidsinstantie die jaarlijks erop toeziet dat nieuwe grondverzakkingen vermeden kunnen worden.
Het was ook de start van een eindeloos kat-en-muis spelletje tussen de overheid die het verbod heeft opgelegd en vrijgevochten geesten die hun toevlucht nemen tot de catacomben vanwege een brede waaier aan redenen.
Georganiseerde groepen (die zichzelf de naam van “cataphiles”) geven, dringen door tot in de kern van het complex. Soms in een poging het geheel definitief in kaart te brengen, soms om de drukte van Parijs te ontvluchten of soms om deze unieke locatie als gigantisch canvas voor streetart. De catacomben vormden ook reeds enkele malen het toneel voor rave-party’s en op een moment was er zelfs een bioscoop in terug te vinden.
Op de meest onmogelijke plaatsen, in ruimtes die niet groter zijn dan een tiener en in het pikkedonker tref je dan ook vaak magistrale kunstwerken aan.
Wie zich aangetrokken voelt tot de geschiedenis van de catacomben, kan een bezoek brengen aan het museum van de catacomben. Een stuk tunnel van ongeveer 1.7km dat tourist-friendly werd gemaakt en waar je kan gaan kijken naar de overblijfselen van mensen en waar je de ondergrondse sfeer kan gaan opsnuiven.
Als afsluiter wijs ik graag nog even op de start van mijn relaas.
Ga zelf NIET op avontuur in die tunnels (als je de ingang al kunt vinden). De catacomben maken deel uit van vele legendes en verhalen, zorg er dan ook voor dat je zelf geen onderwerp wordt van die verhalen.
Bekijk meer fotos op onze facebook pagina.
